Met de start van de bouw in 2014 van ‘De Duurzame Wijk’ in Waregem lanceerde Wienerberger een opvallend pioniersproject: een wijk die volledig vanuit een duurzame invalshoek werd aangepakt. Dit zowel op ecologisch, economisch als sociaal vlak. Gesteund op een toekomstgerichte visie met respect voor de Belgische bouwtraditie.
Bij de aanleg van de wijk streefden we naar ecologisch en energiezuinig wonen. Daarnaast werd een verantwoord nabuurschap nagestreefd. Met dit innovatieve pilootproject ontwikkelden wij de standaard om duurzaam en kostenoptimaal te bouwen, zonder in te boeten aan wooncomfort en esthetiek en zonder ondoordachte experimenten.
De Duurzame Wijk bestaat uit 7 slim ontworpen en compacte woningen waarin elke vierkante meter optimaal wordt benut, maar die voldoende flexibel zijn om later een extra kamer te creëren als de gezinstoestand daarom vraagt. Dankzij het uitgekiende ontwerp en de compactheid blijft de bouwprijs onder controle, want elke kubieke meter kost geld.
Elke stap in het bouwproces werd voorafgegaan door een nauwkeurige afweging van de economische, ecologische en sociale criteria. Hierbij werd Breeam als leidraad gehanteerd.
De 6 criteria voor duurzaam bouwen
Voor het concept van De Duurzame Wijk hebben we ons gebaseerd op een objectieve en duidelijk afgelijnde set van criteria:
Inplanting en mobiliteit
De wijk vormt een inbreidingsproject in het centrum van Waregem, zodat er geen vrije ruimte voor moet wijken. Openbaar vervoer en voorzieningen zijn binnen wandel- of fietsbereik. Fietsstallingen zetten aan tot gezond - en dankzij de inplanting ook verkeersveilig - trappen.
Materiaalgebruik
Er wordt gebouwd met duurzame keramische materialen die lokaal worden geproduceerd met natuurlijke grondstoffen uit de omgeving, een lange levensduur hebben en dan ook over de nodige ecolabels beschikken.
Lage woonkosten
De massieve constructie heeft een lange levensduur en vergt een minimaal onderhoud. Dankzij de luchtdichte en goed geïsoleerde buitenschil is er nog slechts een beperkte hoeveelheid energie nodig voor verwarming. Die energievraag wordt kostenoptimaal ingevuld met hernieuwbare energie uit PV-panelen.
Het woonerf en de gemeenschappelijke buitenruimte zijn onderhoudsvriendelijk. Het drinkwaterverbruik wordt beperkt, onder andere door een maximale recuperatie van het regenwater, mogelijk gemaakt door de hellende daken en het gebruik van waterbesparende toestellen.
Haalbare kostprijs
De meerprijs voor de woningen ten opzichte van de standaard woningbouw conform de toen geldende EPB-eisen was beperkt. Dat resultaat werd geboekt door een slim en uiterst compact ontwerp onder een hellend dak, door de woningen te koppelen en een doordachte keuze te maken voor de hernieuwbare energie.
Comfortabel wonen
Alle woningen genieten een uitstekend thermisch en akoestisch comfort en een gezond binnenklimaat. Oververhitting is nagenoeg uitgesloten dankzij het architectuurconcept. De woningen zijn toegankelijk voor iedereen met een tijdelijke of blijvende beperkte mobiliteit. Het sociale samenleven wordt bevorderd zonder te raken aan de privacy van elk gezin dat beschikt over een privétuin.
Grondgebruik en biodiversiteit
De zeven gekoppelde woningen nemen slechts een beperkte ruimte in beslag, wat het aandeel van de grondprijs in het bouwbudget doet dalen. De verharde oppervlakte blijft beperkt tot wat echt noodzakelijk is. Het behoud van een groenzone komt de biodiversiteit ten goede.
Het voldoen aan de 6 criteria vroeg vooral om een gezonde logische aanpak. Maar om voor alle ontwerpkeuzes tot de meest verantwoorde beslissingen te komen, waren bijkomende studies noodzakelijk: daglichtstudies, akoestische studies, dynamische simulaties van het wooncomfort…
Een belangrijke studie in het project was de uitgebreide technische en economische analyse van de mogelijkheden om hernieuwbare energie aan te wenden met als doel tot een ecologisch economisch optimale oplossing of oplossingen te komen.
Uit de studie bleek het belang van een slim ontwerp om de energievraag op een gemakkelijke manier te doen dalen, door het nemen van robuuste gebruikersonafhankelijke maatregelen: compact bouwen, massief bouwen, het gebouw optimaal oriënteren, doorgedreven isoleren, voldoende luchtdicht bouwen en het voorzien van structurele zonnewering. Dit zijn besluiten die voortvloeien uit de grondige afweging tussen energiereductie en meerkost.
Eens de resterende energievraag bepaald was, werd er gekeken naar hoe deze vraag in dit specifieke project ingevuld kon worden. Hiervoor werden niet minder dan 8 verschillende scenario’s doorgerekend in verschillende varianten.
Uiteindelijk was, na tal van herrekeningen en sensitiviteitsanalyses met enige onderbouw, het besluit dat de volgende opwekkingsscenario’s voor dit project het interessantst waren:
Omwille van praktische bezwaren naar gemeenschappelijke eigendom en complexiteit van de afrekening door de ontwikkelaar werd het eerste scenario niet weerhouden.
Het tweede scenario met de Participatie had mogelijks heel wat potentieel, maar was op het moment van de start van de werken nog niet voldoende uitgewerkt om hier effectief voor te kunnen kiezen. Daarom werd uiteindelijk het derde scenario (gas + PV-panelen) gekozen in De Duurzame Wijk.
Na realisatie van de zeven woningen, luidde de start van een belangrijke volgende studie: de monitoring. Het energieconcept dat volledig werd doorgerekend in ontwerp via dynamische simulaties, werd nu gedurende een termijn van 4 jaar gemonitord. De monitoring heeft zowel een onderzoeksfunctie als een informatiefunctie. Er werd gemonitord of aan de verwachte comforteisen en energie-eisen voldaan wordt.
Over het algemeen kunnen we concluderen dat de gemeten waarden goed overeenstemmen met de verwachtingen, of afwijkingen correct kunnen worden verklaard. Inzicht wordt verkregen in de nauwkeurigheden van EPB-rekentechnieken en andere simulaties.
Duidelijk is dat, ondanks robuuste maatregelen, het gebruikersgedrag een sterke invloedsparameter blijft, en het dus heel belangrijk is om deze invloed zo beperkt mogelijk te houden, en bijgevolg het belang van robuust ontwerpen niet te onderschatten. Het is dus naast het zo gebruikersonafhankelijk ontwerpen van de woning (thermische massa, oriëntatie, oordeelkundige inplanting van ramen, vaste zonnewering), zeer belangrijk bewoners te sensibiliseren en hun verbruiken te visualiseren en bespreken.
Bovendien stelt monitoring ons in staat om de technische installaties bij te stellen waar nodig.
Het comfort en de energieprestatie van de woningen voldoet aan de verwachtingen, en er zijn geen grote verrassingen of problemen tevoorschijn gekomen.
Door de energiezuinige toestellen (onder andere ventilatiesysteem en ketel) en hoge efficiëntie van de zonnepanelen, zijn de woningen op elektrisch vlak energiepositief.
Indien het totaal primair energieverbruik (verwarming, sww, elektriciteit) van de woningen vergeleken wordt met de primair opgewekte energie, kunnen we concluderen dat voor woning 4 het verbruik volledig gedekt wordt. Woning 4 is met andere woorden 100% gedekt door hernieuwbare energie. Door de hogere huishoudelijke elektrische verbruiken van woning 1, is deze woning voor 71% gedekt.
